Lajkonik na Zwierzyńcu 23.06.2022 r.

W tym roku, po dwuletniej przerwie spowodowanej pandemią, Lajkonik powrócił na dziedziniec klasztorny sióstr Norbertanek w dniu 23 czerwca 2022 r. około godz. 13:30.

Pochód Lajkonika to ludowa zabawa, która odbywa się w Krakowie co roku na zakończenie oktawy Bożego Ciała. Lajkonik (konik zwierzyniecki) – brodaty jeździec w pseudoorientalnym stroju poruszający się na sztucznym koniku z drewna przemierza tradycyjny szlak ze Zwierzyńca na Rynek Główny w Krakowie w towarzystwie kapeli Mlaskotów oraz orszaku włóczków odzianych w stroje krakowskie i tatarskie. W 2014 roku zabawa została wpisana na Krajową listę materialnego dziedzictwa kulturowego.

Pochód urządzali zwierzynieccy włóczkowie, którzy od XIII lub XIV wieku tworzyli bractwo zajmujące się m.in. spławianiem drewna. Pierwsza wzmianka o pochodzie konika zwierzynieckiego pochodzi z roku 1738. Po trzecim rozbiorze bractwo włóczków przestało istnieć, lecz coroczny pochód nadal się odbywał. Od roku 1787 konik wraz z orszakiem nie miał już prawa wstępu na krakowski rynek i po wyjściu z dziedzińca klasztoru Norbertanek udał się w okolice Bramy Wiślnej gdzie kontynuował harce przed pałacem biskupim. Przez pierwszą połowę XIX stulecia Norbertanki wspierały finansowo obchód. W drugiej połowie tego wieku finansowania uroczystości podjął się magistrat. W ostatnich latach XIX wieku władze miejskie zobowiązały nowo powstałe Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa do czuwania nad pochodem. Ustalono, że w skład zespołu obok samego lajkonika, kapeli i chorążego wchodzić będzie 14 członków asysty, a rekwizyty będą przechowywane w Archiwum Akt Dawnych Miasta Krakowa. Opieka towarzystwa zaczęła przynosić dobre rezultaty. W roku 1900 sprawiono nową chorągiew z herbem miasta na niebieskim tle z jednej strony i z białym orłem z drugiej. W roku 1901  tatarzyn otrzymał nowego konika.

Współczesny pochód Lajkonika zaczyna się w południe na Półwsiu Zwierzynieckim. Wyrusza z  dziedzińca Wodociągów Krakowskich przy ul. Senatorskiej 1. Po opuszczeniu Wodociągów tatarzyn rusza w towarzystwie kapeli mlaskotów i asyście włóczków oraz licznie zgromadzonej  publiczności ulicą Senatorską przez plac Na Stawach na Zwierzyniec do klasztoru sióstr Norbertanek. Po drodze odwiedza sklepy i stragany na placu pobierając haracze od kupców. Wizyta Lajkonika i uderzenie buławą ma przynieść szczęście, dlatego nie szczędzi ich także zgromadzonym widzom. Po tańcu na placu Na Stawach barwny korowód podąża do klasztoru.

 

Po przekroczeniu mostu na Rudawie Lajkonik udaje się na dziedziniec klasztorny zwierzynieckich norbertanek gdzie następuje pierwszy obrzędowy taniec ze sztandarem. Najważniejszym i najtrudniejszym momentem rytualnego tańca Lajkonika jest tzw. „zawijanie chorągwią”. Podczas gdy chorąży zatacza koło sztandarem zamocowanym na sześciometrowym drzewcu Lajkonik biegnie za nim próbując uderzyć buławą w orła widniejącego na chorągwi.

Po krótkim odpoczynku Lajkonik wraz z asystą rusza ulicami: Kościuszki i Zwierzyniecką w kierunku krakowskiego Rynku. Pod siedzibą Filharmonii krakowskiej – na skrzyżowaniu ulic Zwierzynieckiej i Straszewskiego wykonuje drugi taniec z chorągwią. Następnie pochód idzie ulicą Franciszkańską, Grodzką i wkracza na Rynek Główny i tam wykonuje trzeci rytualny taniec ze sztandarem zwany urbem salutare – pokłon miastu.

 

Tekst: Małgorzata Kajda

Fot: Jacek Zduń i Andrzej Kajda